• Ehuneko hori % 65era igotzen da zainketa intentsiboen unitateetan ospitaleratutako covid-19ak kutsatutako adinekoengan.

• Deliriuma edo nahasmendu-sindrome akutua prozesu organiko baten ondorioz –hala nola gernubideetako infekzioa edo pneumonia– gertatzen den garuneko funtzioaren aldaketa akutua eta fluktuatzailea da.

Bihar, martxoaren 16an, Deliriumaz kontzientziatzeko Munduko Eguna izango da. Mundu ekimen horren helburua da osasun-langileek sindrome horren gainean duten hezkuntza sustatzea, sintomak goiz detektatzea eta estrategiak garatzea hura ager ez dadin, pazientearen osasunean epe luzera duen eragina txikiagotzeko.

Sindrome horren garrantzia IMQ Igurco euskal talde soziosanitarioko geriatra eta asistentzia-zuzendari Naiara Fernándezek azpimarratu du: «pandemian, deliriuma covid-19aren konplikazio ezaguna izan da eta izaten jarraitzen du, horren intzidentzia-tasak % 25etik % 37ra artekoak baitira ospitaleratutako pazienteengan. Ehuneko hori bi halakoa da paziente horiengan zainketa intentsiboen unitateetan, eta % 65etik gorakoa izan daiteke. Covid-19ak kutsatu bitartean deliriuma garatzea pronostiko okerragoarekin eta heriotza-tasa handiagoarekin lortzen da».

Geriatrak azaldu duenez, deliriuma «sindrome kliniko bat da, garuneko funtzioaren aldaketa akutua eta fluktuatzailea, hauek dakartzana: desorientazioa, arretarik eza eta beste alterazio kognitibo batzuk (haluzinazioak, memoria galtzea, pentsamendu desantolatua, asaldura psikomotorra, agresibitatea), eta prozesu organiko baten ondorioz gertatzen da. Haren azpiko prozesu organikoen artean hauek daude, besteak beste: gernubideetako infekzioa, pneumonia edo hitzez adierazteko zailtasunak dituzten pertsonengan mina egotea. Egoera horiek, oro har, horrelako nahasmenduak dituzten pazienteak joan ohi diren ospitaleratze batean edo errekuperazio funtzionaleko unitate geriatriko batean agertzen dira».

Deliriuma «lehentasunezko» sindrome geriatriko da adinekoengan, eta «zoritxarrez, batzuetan ez da diagnostikatzen, eta adinekoen eta horien ingurukoen autonomiari eta bizi-kalitateari eragin diezaieke».

Goiz diagnostikatzeak duen garrantzia

Deliriumak, IMQ Igurcoko asistentzia-zuzendariak jakinarazi duenez, arrazoi mediko batengatik –hala nola infekzioak, bihotz-gutxiegitasuna larritzea edo deshidratazioa–ospitaleratutako 70 urtetik gorako pazienteen herenari eragiten dio. Ehuneko hori % 50eraino igotzen da arrazoi kirurgiko baten ondorioz (aldakaren haustura, heste-buxadura eta beste batzuk) ospitaleratutako pazienteen kasuan.

«Konplikazio medikoek edo kirurgikoek adineko pertsona bat zainketa intentsiboen unitate batera eramaten badute, deliriumaren prebalentzia % 85era iritsiko da. Deliriuma izateak ospitaleratze-egonaldi luzeagoa, instituzionalizatzeko arrisku handiagoa, narriadura kognitibo eta funtzionala izateko arrisku handiagoa eta heriotza-tasa igotzea dakartza, eta, gainera, ospitaleratzen den pertsona bakoitzeko 500 euroko gainkostua dakarkie osasun-zerbitzuei», azpimarratu du adituak.

Deliriuma duen adineko batek nabari ditzakeen ondorio kaltegarri horiek direla bide, «garrantzi handi du sintomak goiz detektatzeak, horien garapena azkartzen duten faktoreak zuzentzeko; baita deliriuma izateko arrisku handia duten pertsonak identifikatzeak ere; horretarako, prebentzio-estrategiak jarri behar dira abian, sindromea ezar ez dadin».

Geriatrak azaldu duenez, «eraginkorragoa da deliriuma ager dadin prebenitzea, ondoren horri ekitea baino; izan ere, botikek, oro har antipsikotikoek (haloperidola, errisperidona, ketiapina), ez dute onura argirik erakutsi sintomak kontrolatzeko sistematikoki erabiltzea gomendatzeko».

Deliriuma agertzea prebenitzeko aholkuak

• Elkarrizketaren bidez, orientazio tenporala, espaziala eta aurrez aurrekoa erraztea.
• Gau-mahaian objektu pertsonalak (egutegia, ordularia, argazkiak…) edukitzea erraztea.
• Autozainketa eta eguneroko jarduerak (irakurtzea, irratia entzutea, musika entzutea) egin daitezen sustatzea.
• Senide, adiskide eta bizikideekin sozializatzea bermatzea.
• Hidratazio egokia bermatzea (sei edalontzi ur egunean).
• Kafeinadun edariak eta edari karbonatatuak ez kontsumitzea.
• Pertsonak betaurrekoak, audifonoak edo hortz-protesiak erabiltzen baditu, uneoro jartzea bermatzea, bere ingurunearekin harremanak normaltasunez izan ditzan.
• Logela argiztatuta egon dadin sustatzea, gehiegizko zaratarik gabe.
• Jarduera fisikoa gutxienez egunean hiru aldiz egin dadin sustatzea.
• Oheratzea saihestea, egoera klinikoak ahalbidetzen badu.
• Lokailu fisikoen erabilera baztertzea, adinekoen edo hirugarrenen osasunerako berehalako arriskua dagoenean izan ezik.
  Gauez senideren bat egotea baloratzea.
• Deliriumaren bilakabide klinikoari buruzko informazioa ematea zaintzaileari, frustrazioa eta sufrimendua txikiagoak izan daitezen.
• Senideak edo adiskideak deliriuma badu, hori zaintzen nola lagundu jakiteko jarraibideak ematea: ez oihu egin, ez kritikatu portaerarik, sustatu 24 orduz orientazioa…
• Deliriumak osasunari eragiten badio, laguntza emozionala ematea.